گرفتگی عضلات کمر؛ علائم، علل و درمان

کمردرد یکی از شایع‌ترین دردهایی است که بسیاری از مردم با آن درگیر هستند. گرفتگی عضلات کمر یکی از رایج‌ترین علت‌های کمردرد است. این گرفتگی عضلانی کمر ممکن است باعث تیر کشیدن‌های کوچک شود و گاهی اوقات می‌تواند انقباض‌هایی ایجاد کند که به آن انقباضات عضلانی کمر می‌گویند. این موارد برای بیمار ناتوان‌کننده است و فعالیت او به طور قابل توجهی را محدود می‌کند.

درمان‌هایی وجود دارد که می‌توان برای رفع اسپاسم کمر در خانه انجام داد؛ مانند استفاده از یخ یا گرما، ماساژ، کشش و نرمش، ورزش منظم و همچنین شل‌کننده‌های عضلانی. با این حال، گاهی گرفتگی عضلات کمر می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت وخیم‌تری باشد. در این مواقع، توصیه می‌شود تا فوراً به پزشک مراجعه شود.

در این مقاله سعی داریم تا ابتدا شما را با علت‌های رایج گرفتگی عضلات کمر آشنا کنیم و علائم و تشخیص آن را برایتان توضیح دهیم. سپس به سراغ روش‌های مختلف مدیریت و درمان آن می‌رویم و در انتها به راه‌های پیشگیری از گرفتگی عضلات کمر خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.

گرفتگی عضلات کمر چیست؟

گرفتگی عضلات کمر یا اسپاسم(spasm) کمر، به انقباضات ناگهانی و غیرارادی عضلات گفته می‌شود. عضلات کمر به سه دسته تقسیم می‌شوند

1. عضلات عمقی یا داخلی
2. عضلات میانی
3. عضلات سطحی

گرفتگی یا همان اسپاسم در عضلات پایین کمر شایع‌تر است؛ ولی همه‌ی عضلات کمر ممکن است دچار گرفتگی شوند.

خلاصه: گرفتگی عضلات کمر، انقباض ناگهانی و غیرارادی‌ای است که ممکن است در تمام عضلات کمر رخ دهد.

گرفتگی عضلات کمر چقدر رایج است؟

تقریباً ۸۰ درصد مردم در طول زندگی خود، نوعی از کمردرد را تجربه کرده‌اند یا خواهند کرد. متأسفانه، گرفتگی عضلات کمر مشکلی بسیار شایع در میان مردم است.

گرفتگی عضلات کمر چگونه شروع می‌شود؟

اسپاسم عضلات کمر ممکن است بدون هیچ هشداری و ناگهانی ایجاد شود. در برخی مواقع، ممکن است ابتدا تیر کشیدن‌های خفیفی در عضلات وجود داشته باشد که رفته‌رفته به دردی طاقت‌فرسا تبدیل می‌شود.

چه کسانی بیشتر ممکن است دچار گرفتگی یا اسپاسم عضلات کمر شوند؟

ورزشکاران، کسانی که اجسام سنگین بلند می‌کنند و کسانی که از قبل انواع دیگری از کمردرد دارند، بیشتر ممکن است دچار گرفتگی عضلات کمر شوند.

آیا اسپاسم عضلات کمر ممکن است نشانه‌ای از بیماری MS باشد؟

خیر؛ اما اسپاسم عضلات کمر ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های جدی‌ دیگری مانند سنگ کیسه صفرا (gallstones) یا یک بیماری ستون فقرات به نام AS یا ankylosing spondylitis باشد. اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری مفصلی مزمن و پیش‌رونده است که در آن، مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات دچار التهاب و سفتی می‌شوند. این بیماری در صورت درمان نشدن می‌تواند در نهایت باعث خم شدن بیمار به جلو یا گوژپشتی شود.

خلاصه: اسپاسم عضلات کمر می‌تواند نشانه‌ای از بیماری AS یا ankylosing spondylitis باشد. این بیماری به خاطر تشابه اسمی با بیماری MS اشتباه گرفته می‌شود؛ اما این دو بیماری کاملاً متفاوت هستند.

چه عواملی باعث ایجاد گرفتگی در عضلات کمر می‌شوند؟

چندین عامل می‌توانند باعث گرفتگی عضلات کمر شوند، که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. این عوامل عبارتند از:

• استفاده نکردن به‌اندازه از عضلات کمر: نشستن طولانی‌مدت، نداشتن وضعیت مناسب هنگام ایستادن و نشستن و ورزش نکردن ممکن است باعث ضعف عضلات کمر و در نتیجه اسپاسم شوند.
• استفاده‌ بیش‌ از اندازه از عضلات کمر: ورزشکاران و افرادی که اجسام سنگین بلند می‌کنند، ممکن است دچار گرفتگی عضلات کمر شوند. این فعالیت‌ها می‌توانند عضلات کمر را تحت فشار قرار دهد و باعث گرفتگی و در موارد حاد باعث پارگی عضلات شوند.
• مشکلات تغذیه‌ای: در صورتی که بدن به میزان کافی آب، پتاسیم یا کلسیم از رژیم غذایی دریافت نکند، ممکن است دچار گرفتگی در عضلات، مخصوصا عضلات کمر شود.
• مشکلات عاطفی و روانی: استرس و اضطراب می‌توانند باعث سفت شدن و گرفتگی عضلات کمر شوند.
• سانحه: تصادف، افتادن یا سوانح دیگر نیز ممکن است باعث اسپاسم عضلات کمر شوند.

گاهی نیز گرفتگی عضلات کمر می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر در بدن باشد. برخی از این موارد عبارتند از:

• آبسه‌ی اپیدورال (epidural abscess) یا سخت‌شامه‌ی نخاع
• سنگ کیسه‌ی صفرا
• سندرم شخص سفت یا سندرم stiff-person
• بیماری Ankylosing spondylitis
• سنگ کلیه
• عفونت کلیه

همچنین ممکن است دردی در کمر احساس شود که شبیه به گرفتگی عضلات کمر است، ولی دلیل دیگری داشته باشد. برخی دلایل احتمالی این مشکل شامل موارد زیر است:

• آرتریت نخاع (spinal arthritis)
• هرنیا یا فتق دیسک (Herniated disk)
• تنگی مجرای نخاعی (spinal stenosis)
• انحراف ستون مهره‌ها (مانند گوژپشتی یا گودی شدید کمر)
• Spondylolysis یا مهره‌کافت

خلاصه: استفاده ناکافی یا بیش‌ازحد از عضلات کمر، کمبودهای تغذیه‌ای، سوانح و استرس می‌توانند باعث گرفتگی عضلات کمر شوند. همچنین برخی مشکلات دیگر مانند سنگ کیسه‌ی صفرا، سنگ کلیه و انواعی از بیماری‌های مهره‌ای-اسکلتی می‌توانند منجر به گرفتگی در این ناحیه شوند یا درد مشابهی ایجاد کنند.

علائم و نشانه‌های گرفتگی عضلات کمر چیست؟

اصلی‌ترین نشانه گرفتگی عضلات کمر، درد شدید در این ناحیه است. درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر ممکن است مبهم و خفیف یا تیر کشنده و بسیار دردناک باشد. در صورتی که علاوه بر گرفتگی عضلات کمر هر کدام از علائم زیر را داشتید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• از دست دادن اختیار ادرار یا مدفوع
• احساس ضعف در عضلات بازو و ساق پا
• احساس ناخوشایند، بی‌حسی و حس ضعف در یک سمت بدن
• از دست دادن تعادل و هماهنگی
• از دست دادن حس در دست‌ها و پاها

خلاصه: گرفتگی عضلات کمر علاوه بر درد، ممکن است همراه با علائم دیگری باشد که در صورت وجود آن‌ها باید حتماً به پزشک مراجعه شود.

گرفتگی عضلات کمر چه‌قدر طول می‌کشد؟

اگر جزو افرادی هستید که بیش‌ازاندازه از عضلات کمر خود کار می‌کشید، اسپاسم عضلات کمر ممکن است تا چند روز برایتان طول بکشد. در صورتی که کشیدگی ماهیچه رخ داده باشد، ممکن است چندین هفته طول بکشد تا بهبود یابد.

خلاصه: بسته به شدت فشاری که به عضله وارد شده است، از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد تا گرفتگی عضلانی بهبود یابد.

گرفتگی عضلات کمر چه عوارضی دارد؟

با این‌که اسپاسم عضلانی کمر خودش باعث به‌وجود آمدن علائم دیگری نمی‌شود، ممکن است هم‌زمان با گرفتگی عضلات کمر، نشانه‌های دیگری در سایر نقاط بدن نیز دیده شوند که عبارتند از:

• شانه‌درد
• بازودرد
• سردرد
• لگن‌درد
• درد باسن
• درد سیاتیک (Sciatica)
• سفت شدن گردن
• سفت شدن ستون مهره‌ها
• احساس ضعف در پا
• انحراف ستون مهره‌ها
• بی‌حسی برخی اندام‌ها
• احساس گزگز

خلاصه: اسپاسم عضلانی کمر خودش باعث به‌وجود آمدن علائم دیگری نمی‌شود؛ ولی ممکن است هم‌زمان با گرفتگی عضلات کمر، نشانه‌های دیگری، مانند درد در بازو، شانه، سر و لگن، احساس شود.

اسپاسم‌های عضلانی کمر چگونه ارزیابی و تشخیص داده می‌شوند؟

پزشک درباره‌ی علائمی که دارید، فهرست داروهایی که مصرف می‌کنید، سابقه‌ی پزشکی شما و میزان فعالیت بدنی شما با شما صحبت می‌کند. اگر اخیراً سانحه یا صدمه‌ای برای کمرتان پیش آمده است، حتماً آن را به پزشک اطلاع دهید. توصیف دقیق شرایط و علائمی که دارید، به پزشک در تشخیص بهتر کمک خواهد کرد. شاید برای شما سوال شده باشد که برای گرفتگی عضلات کمر باید به چه دکتری مراجعه کرد؟ برای رفع مشکل گرفتگی عضلات کمر، ابتدا می‌توانید به پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورتی که بررسی بیشتری نیاز باشد، پزشک عمومی شما را به پزشک متخصص ارتوپدی یا متخصصان دیگر ارجاع خواهد داد.

پیشگیری از گرفتگی کمر چگونه است؟

نمی‌توان به‌طور ۱۰۰ درصد از اسپاسم عضلات کمر جلوگیری کرد. با این حال، برخی روش‌های خودمراقبتی مانند موارد زیر می‌توانند در پیشگیری از گرفتگی کمر، کمک‌کننده باشند. این موارد به شرح زیر است:

• ورزش برای تقویت عضلات کمر
• طرز نشستن مناسب
• مدیریت استرس
• بلند شدن و نرمش پس از ۳۰ دقیقه نشستن

گرفتگی یا اسپاسم عضلات کمر چگونه درمان می‌شود؟

در گذشته، پزشکان برای رفع گرفتگی عضلات کمر توصیه به استراحت مطلق در منزل می‌کردند. امروزه بی‌تحرکی توصیه نمی‌شود و به‌جای آن، روش‌های درمانی زیر پیشنهاد می‌شوند که عبارتند از:

1. کمپرس سرد یا گرم

در ناحیه‌ای که عضلات دچار گرفتگی شده‌اند، از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید. پک یخ یا کیسه‌های آب گرم را در یک حوله یا روبالشی تمیز بپیچید و آن را برای مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی آن قرار دهید. پس از نیم‌ساعت این کار را دوباره تکرار کنید.

2. داروهای ضد درد بدون نسخه

می‌توانید برای درمان درد از داروهای ضد درد بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن (بروفن یا ژلوفن) و ناپروکسن استفاده کنید. پیش از تهیه‌ی این داروها حتماً با داروساز خود مشورت کنید.

3. داروهای شل‌کننده‌ عضلانی

پزشک ممکن است برای شما داروهای شل‌کننده‌ی عضلانی مانند متوکاربامول تجویز کند. این داروها را بهتر است شب‌ها (یا مواقعی که نمی‌خواهید رانندگی کنید یا با وسایل پرخطر کار کنید) مصرف کنید. از مصرف این داروها برای مدت بیش از ۷۲ ساعت خودداری کنید.

4. فیزیوتراپی

پزشک ممکن است فیزیوتراپی را نیز به شما پیشنهاد دهد. در فیزیوتراپی به شما روش‌های رفع گرفتگی عضلات کمر و هم‌چنین نرمش‌ها و تمرین‌های کششی مناسب آموزش داده می‌شود.

شاید از خود بپرسید اگر اسپاسم عضلات کمر را درمان نکنیم، چه می‌شود؟ گرفتگی عضلات کمر ممکن است خودبه‌خود در عرض چند روز بهبود یابد؛ اما این بستگی به علت ایجاد آن دارد. برای تعیین لزوم و نوع درمان مورد نیاز، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

خلاصه: در صورتی که دچار گرفتگی عضلات کمر شده‌اید، توصیه می‌شود تحرک خود را حفظ کنید. استفاده از یخ یا حرارت در موضع گرفتگی، داروهای ضددرد، داروهای شل‌کننده‌ی عضلانی و فیزیوتراپی می‌توانند به شما در رفع اسپاسم عضلات کمر کمک کنند.

مطالعه بیشتر:‌ راهکارهای طبیعی برای درمان درد و التهاب

سخن پایانی

به یاد داشته باشید که حتی در صورتی که درد دارید، باید تحرک خود را حفظ کنید (در صورتی که دردتان ناشی از استفاده‌ی بیش‌ازاندازه از عضله نباشد). پس از هر ۳۰ دقیقه نشستن بلند شوید و کمی نرمش کنید. همچنین ورزش برای سه بار در هفته توصیه می‌شود. برای مدیریت درد، می‌توانید از داروهای ضد درد بدون نسخه و داروهای شل‌کننده‌ی عضلانی استفاده کنید. درمان‌های خانگی مانند قرار دادن یخ یا حرارت در موضع و ماساژ دادن نیز توصیه می‌شوند. همیشه برای دریافت بهترین درمان، با پزشکان و دیگر اعضای کادر درمان مشورت کنید.

به خاطر داشته باشید که گرفتگی عضلات کمر، گاهی ممکن است نشان از اختلال‌های جدی‌تر باشد. به علائم دیگری که همراه با گرفتگی عضلات کمر دارید، دقت کنید و اگر احساس بی‌حسی یا گزگز در یک سمت از بدن داشتید یا توانایی کنترل ادرار یا مدفوع را از دست دادید، حتماً هرچه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنید.

سؤالات متداول

گرفتگی عضلات کمر چه تأثیری بر سایر بخش‌های بدن دارد؟

گاهی اوقات، درد ناشی از اسپاسم عضلات کمر ممکن است پراکنده شود؛ یعنی از کمر شروع شده و کم‌کم به دیگر نقاط بدن مانند لگن یا ساق پا کشیده شود.

آیا استرس می‌تواند باعث گرفتگی عضلات کمر شود؟

بله. در صورتی که در مواقع اضطراب و استرس شدید دچار گرفتگی عضلات کمر می‌شوید، بهتر است از پزشک درخواست کنید تا برای مدیریت اضطراب شما را به روان‌شناس معرفی کند.

آیا گرفتگی عضلات کمر ممکن است باعث درد قفسه‌ی سینه شود؟

در صورتی که در قفسه‌ی سینه‌ی خود احساس درد کردید، حتماً باید به اورژانس مراجعه کنید. درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر ممکن است به دیگر نقاط بدن انتشار یابد؛ ولی معمولاً این انتشار به لگن و ساق پا محدود می‌شود.

آیا زایمان ممکن است باعث گرفتگی یا انقباض عضلات کمر شود؟

خیر؛ در هنگام زایمان عضلات رحم منقبض می‌شوند، نه عضلات کمر. با این حال، ممکن است هنگام زایمان دردی در پایین کمر حس شود؛ ولی این درد ناشی از گرفتگی عضلات نیست.

نویسنده: امیرحسین بزرگی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده