چه مواد غذایی برای آلودگی هوا مفید است؟

آلودگی هوا یکی از معضلات جدی زیست‌محیطی در ایران است و به ویژه در فصل‌های سرد، بسیاری از کلان‌شهرها را درگیر می‌کند. اصلی‌ترین شهر درگیر این موضوع نیز تهران است. افزایش تعداد خودروها، استفاده از سوخت‌های فسیلی و کاهش کیفیت هوا، منجر به افزایش آلاینده‌های خطرناک و گسترش آلودگی هوا در تهران شده است. این وضعیت، نه تنها سلامتی شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر سیستم تنفسی، قلب و عروق و حتی سیستم ایمنی بدن دارد.

در چنین شرایطی، تغذیه می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر برای مقابله با اثرات مخرب آلودگی هوا عمل کند. در این مقاله ابتدا به موضوع آلاینده‌ها می‌پردازیم و سپس به این سوال پاسخ می‌دهیم که چه مواد غذایی برای آلودگی هوا مفید است. در نهایت نیز به سراغ غذاهای مفید برای آلودگی هوا و نوشیدنی های مفید برای آلودگی هوا می‌رویم. پس با ما همراه باشید.

چرا تغذیه مناسب برای مقابله با آلودگی هوا مهم است؟

در مواجهه با آلودگی هوا، بدن تحت تأثیر استرس اکسیداتیو و التهاب‌های ناشی از آلاینده‌های موجود در هوا قرار می‌گیرد. تغذیه مناسب، تأمین مواد مغذی ضروری و مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند از بدن در برابر این آسیب‌ها محافظت کند. غذاهای سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات ضد التهابی به کاهش اثرات منفی آلودگی کمک کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند؛ پس بسیار مهم است که مواد غذایی مفید برای آلودگی هوا را بشناسیم و در این موقعیت، به مصرف آن‌ها بپردازیم.

تغذیه و سلامتی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و این ارتباط در شرایط آلودگی هوا بیشتر نمود پیدا می‌کند. آلودگی هوا می‌تواند باعث تولید رادیکال‌های آزاد در بدن شود که به بافت‌ها و سلول‌ها آسیب می‌رسانند. رژیم غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند ویتامین C، ویتامین E و سلنیوم می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو و محافظت از سلول‌ها کمک کند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی فاقد مواد مغذی ضروری، تأثیر آلودگی هوا را تشدید می‌کنند و منجر به افزایش بیماری‌های قلبی، ریوی و حتی مشکلات شناختی می‌شوند. بنابراین، انتخاب هوشمندانه غذاها، عاملی کلیدی در حفظ سلامتی در برابر آلودگی هوا است.

تأمین مواد مغذی لازم برای بدن، به کاهش آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا کمک می‌کند. مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:

• کاهش استرس اکسیداتیو
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• بهبود عملکرد قلب و عروق
• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی و عفونت ریه

مواد غذایی مفید برای تقویت سیستم ایمنی در آلودگی هوا

در ادامه چند مورد از خوراکی های مفید برای آلودگی هوا و میوه های مفید برای آلودگی هوا را معرفی خواهیم کرد. این موارد شامل مواد معدنی و ویتامین‌هایی هستند که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.

• میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند پرتقال، لیمو، کیوی و توت‌فرنگی که سرشار از ویتامین C هستند.
• سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم بروکلی و هویج نیز حاوی ترکیبات مفیدی هستند که به پاکسازی بدن کمک می‌کنند.
• غذاهای حاوی ویتامین E مانند بادام و گردو و روغن‌های گیاهی مثل روغن زیتون و روغن آفتابگردان که به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، از بافت‌های بدن محافظت می‌کنند.
• مواد غذایی حاوی سلنیوم و روی مانند غذاهای دریایی و تخم‌مرغ که در نهایت به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند و اثرات مخرب آلاینده‌ها را کاهش می‌دهند.
• مواد غذایی غنی از فیبر مانند غلات سبوس‌دار، حبوبات و سبزیجات که به دفع سموم از دستگاه گوارش کمک می‌کنند.

مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 

اسیدهای چرب امگا 3 که در غذاهایی مانند ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)، دانه چیا و گردو یافت می‌شوند، دارای خواص ضدالتهابی هستند. این ترکیبات می‌توانند التهاب ناشی از مواجهه با ذرات معلق و سایر آلاینده‌ها را کاهش دهند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم تنفسی و کاهش علائم مرتبط با آسم و بیماری‌های تنفسی کمک کند. این ترکیبات از سلامت قلب و عروق در شرایط آلودگی هوا نیز محافظت می‌کنند.

 

مواد غذایی سم‌زدا برای مقابله با آلودگی هوا

در بخش قبلی برخی مواد غذایی را که باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شدند، معرفی کردیم. از سوی دیگر برخی مواد غذایی به دلیل داشتن خواص سم‌زدایی طبیعی می‌توانند بدن را از آلاینده‌های محیطی پاکسازی کنند. این غذاها شامل موارد زیر هستند:

• سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم بروکلی و جعفری سرشار از کلروفیل هستند که به سم‌زدایی بدن کمک می‌کنند.
• سیر و پیاز حاوی ترکیبات گوگردی هستند که سموم را از کبد دفع می‌کنند.
• غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان مانند توت‌فرنگی، پرتقال و انار و همچنین سبزیجاتی مانند هویج و فلفل دلمه‌ای سرشار از ویتامین C و بتاکاروتن هستند که به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد ناشی از آلودگی هوا کمک می‌کنند.

بهترین نوشیدنی‌ها برای پاکسازی بدن از آلاینده‌ها

شاید برای شما سوال شده باشد چه نوشیدنی‌هایی باید بخوریم؟ در ادامه لیستی از چند نوشیدنی و دمنوش مفید برای آلودگی هوا را برای شما آورده‌ایم. این نوشیدنی‌ها عبارتند از:

• آب‌لیمو و آب ولرم که به پاکسازی کبد و سم‌زدایی بدن کمک می‌کنند.
• چای سبز که سرشار از آنتی‌اکسیدان است و اثرات مخرب آلاینده‌ها را کاهش می‌دهد.
• آب نارگیل که حاوی الکترولیت‌های طبیعی است، به دفع سموم کمک می‌کند و بدن را هیدراته نگه می‌دارد.
• آب سبزیجات تازه مانند آب هویج، آب کرفس و آب چغندر گزینه‌های فوق‌العاده‌ای برای تقویت عملکرد کبد در این روزهای سخت هستند.
• دمنوش‌های گیاهی مانند دمنوش زنجبیل و زردچوبه که خاصیت ضد التهابی دارند و به دفع سموم از بدن کمک می‌کنند.

مواد غذایی که باید از آن‌ها دوری کنید

پس از معرفی چندین خوراکی مفید برای آلودگی هوا، حال نوبت معرفی چند ماده غذایی است که باید از آنها دوری کنید؛ زیرا می‌توانند اثرات آلودگی هوا را تشدید کنند و عملکرد بدن را در مقابله با آلاینده‌ها کاهش دهند. این غذاها عبارتند از:

• غذاهای فرآوری‌شده و حاوی مواد نگهدارنده مانند چیپس، فست‌فود و غذاهای بسته‌بندی‌شده
• شکر و نوشیدنی‌های قندی
• غذاهای سرخ‌کرده و چرب؛ زیرا این غذاها فرآیند سم‌زدایی کبد را کند می‌سازند و بدن را در برابر آلودگی آسیب‌پذیرتر می‌کنند.
• مصرف بیش از حد قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند منجر به کاهش سطح آب بدن و تشدید اثرات منفی آلودگی هوا شود.

برنامه غذایی پیشنهادی برای روزهای آلوده

یک برنامه غذایی مناسب می‌تواند به بدن کمک کند تا از اثرات مخرب آلودگی هوا محافظت کند. تیم زیوش نمونه‌ای از یک برنامه تغذیه‌ای مناسب را برای شما گردآوری کرده است.

• صبحانه: وعده صبحانه شامل نان سبوس‌دار و تخم‌مرغ آب‌پز یا یک لیوان شیر گرم با عسل است. برای میان‌وعده صبحگاهی نیز می‌توانید از میوه‌های تازه مانند سیب، گلابی یا موز استفاده کنید.
• نهار: پیشنهاد ما برای ناهار شما نیز برنج قهوه‌ای با خورشت سبزیجات (خورشت کرفس یا قورمه‌سبزی با روغن کم) و سالاد (کلم، اسفناج و گوجه‌فرنگی با چاشنی آب‌لیمو و روغن زیتون) است.
• عصرانه: برای میان میان‌وعده عصرگاهی چند تکه شکلات تلخ برای تأمین آنتی‌اکسیدان‌های بدن عالی است.
• شام: در نهایت، برای وعده شام می‌توانید از سوپ سبزیجات با عدس یا ماش، همراه با نان سبوس‌دار استفاده کنید.

قبل از خواب نیز یک لیوان دمنوش زنجبیل یا چای سبز برای کاهش التهاب و پاکسازی بدن، روز شما را به بهترین شکل ممکن به پایان می‌رساند.

مکمل‌های مفید برای آلودگی هوا

برخی افراد نیز مایل‌اند سراغ مکمل‌های غذایی مفیدی بروند که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش اثرات منفی آلودگی هوا کمک کند. مفیدترین مکمل‌ها برای این روزهای آلوده عبارتند از:

• ویتامین C: این آنتی‌اکسیدان قوی به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب کمک می‌کند. قرص‌های جویدنی و قرص های جوشان ویتامین C می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
• سلنیوم: سلنیوم به تقویت سیستم ایمنی و کاهش آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. از بهترین مکمل های سلنیوم می‌توان به کپسول نرم سلن پلاس یوروویتال و کپسول کیوتن پلاس سلنیوم نوتراکس اشاره کرد.

• پروبیوتیک‌ها: مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به سلامت روده و تقویت سیستم ایمنی کمک کند و بدن را در برابر اثرات آلودگی مقاوم‌تر کند. از محصولات مفید در این حوزه می‌توان به ساشه بایوژن تک‌ژن فارما و قرص لاکتول نیچرز اونلی اشاره کرد.

چگونه تغذیه کودکان را در روزهای آلوده مدیریت کنیم؟

دغدغه اصلی مادر و پدرها در این دوره زمانی، مدیریت تغذیه کودکان است. زیوش این بخش را به کودکان دلبند شما اختصاص داده است و تمامی موارد لازم را در زمینه تغذیه برای آلودگی هوا بررسی می‌کند.

• برای تقویت سیستم ایمنی کودکان از غذاهای غنی از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی و گوجه‌فرنگی و غذاهای حاوی زینک (روی) مانند گوشت قرمز کم‌چرب و حبوبات استفاده کنید.
• برای کاهش التهابات بدن از منابع اسیدهای چرب امگا 3، مانند ماهی سالمون یا گردو، در وعده‌های غذایی کودکان بهره ببرید.
• برای آب‌رسانی کافی به بدن، مصرف آب و آبمیوه‌های طبیعی، را افزایش دهید تا آلاینده‌ها راحت‌تر از بدن دفع شوند.
• از غذاهای مضر مانند غذاهای فرآوری‌شده و حاوی قند بالا که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، دوری کنید.
• در این بخش نیز به خوراکی‌های مناسب مدرسه در آلودگی هوا می‌پردازیم. تغذیه کودکان در مدرسه باید مغذی و در عین حال ساده باشد تا اثرات آلودگی هوا را کاهش دهد؛ چند مثال از این خوراکی‌ها شامل موارد زیر است:
• ساندویچ خانگی حاوی نان سبوس‌دار، مرغ گریل‌شده یا تخم‌مرغ آب‌پز به همراه سبزیجات تازه مانند کاهو و خیار
• میوه‌های تازه مانند سیب، گلابی، پرتقال و موز بهترین گزینه‌ها برای میان‌وعده هستند.
• مغزها مانند بادام، گردو و کشمش منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید هستند.
• نوشیدنی‌های سالم مانند آبمیوه طبیعی یا شیر کم‌چرب می‌تواند همراه خوبی برای تغذیه کودکان باشد.

سخن پایانی

آلودگی هوا یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر در زندگی شهری است، اما انتخاب یک رژیم غذایی سالم و استفاده از مکمل‌های مناسب می‌تواند تأثیرات منفی آن را کاهش دهد. با مصرف غذاهای سم‌زدا، نوشیدنی‌های پاک‌کننده و دوری از مواد غذایی مضر، می‌توان بدن را در برابر اثرات مخرب آلودگی هوا محافظت و به سلامت کلی آن کمک کرد.

تغذیه سالم و متعادل در روزهای آلوده، نه تنها به کاهش اثرات منفی آلودگی هوا کمک می‌کند، بلکه سیستم ایمنی بدن را به‌ویژه در کودکان تقویت می‌کند. والدین با برنامه‌ریزی دقیق و انتخاب غذاهای سالم، می‌توانند سلامت کودکان خود را در شرایط آلودگی هوا به‌خوبی مدیریت و از بروز مشکلات جدی پیشگیری کنند.

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار